Tomasz Rys - STEKY II – wcale nie szpiegowski aparat 16mm

Rodzina aparatów Steky pojawiła się w Japonii w 1947 roku. Twórca aparatu Rinken Kogaku (Richo), który nieco później założył koncern Ricoh, postawił sobie za cel stworzenie aparatu wysokiej jakości, ale taniego w użyciu. Po II Wojnie Światowej, tak jak w większości innych krajów, wszystko w Japonii było bardzo drogie łącznie z fotografią. Dlatego ogromną popularnością cieszyły się: karzełkowe” aparaty formatu 14x14 mm dające jednak niską jakość zdjęć.

To co szokuje patrząc na Steky to jego ogromne możliwości, zwłaszcza gdy popatrzy się na jego rozmiary (wymiary korpusu to: 5 x 42 x 41mm, waga 140g). Dużo łatwiej powiedzieć czego aparat nie umie w porównaniu z dojrzałymi rozwiązaniami dla filmu 35mm – bo nie umie jednego – nastawić ostrości. Obiektywy pomyślane są do ostrzenia w odległości ok 4m zatem inne odległości należy obejmować ustawieniami przysłony, czyli głębią ostrości.

Wszystkie aparaty Steky zostały zaprojektowane do obsługi filmu 16mm z podwójną perforacją, czyli filmu przeznaczonego do kamery. Według dostępnych źródeł można jednak użyć filmu z pojedynczą perforacją czy nawet, przy powolnym przesuwie filmu, bez perforacji w ogóle.

Ja przedstawię aparat Steky II wprowadzony na rynek w 1950 roku. To co mocno zaskakuje, gdy się odkryje ten fakt, to lekko wypukły napis, ledwo widoczny na jednym z boków korpusu: „Made in occupied Japan”.

Mój zestaw obejmuje aparat ze standardowym obiektywem i teleobiektyw. Wszystko w oryginalnych, drewnianych opakowaniach i skórzanych futerałach.

Na początku dość trudno zorientować się, gdzie jest góra, a gdzie dół aparatu bowiem i tu, i tu coś wystaje. Można jednak założyć, że góra jest tam, gdzie wizjer (powiększenie wizjera 0.67x). Obok wizjera znajduje się żółty filtr, który możemy założyć na standardowy obiektyw. Na górnej płaszczyźnie jest także wygrawerowany napis „Model II, Use 16mm film”.

Dolna część korpusu zawiera wygodne pokrętło do przewijania filmu oraz licznik zdjęć, który należy samemu zzerować po każdym załadowaniu nowej rolki. Pomiędzy dwoma elementami wymienionymi wyżej osadzony jest także nieco tajemniczy przycisk przesuwny do tyłu. Wg. instrukcji (http://www.submin.com/16mm/manuals/steky/) wykorzystywany jest w procesie załadowania filmu, ale w nie do końca zrozumiałym celu.

Przednia część aparatu zawiera mechanizm umożliwiający ustawienie czasu pracy dwulistkowej, umieszczonej tuż za obiektywem, migawki. Do wyboru mamy następujące czasy: B, 1/25, 1/50 i 1/100. W dolnej części umieszczony jest dość wygodny spust migawki, przy czym migawka nie wymaga naciągania. Działa zawsze. Nie widzę także zabezpieczenia przed wielokrotnym naświetlaniem tej samej klatki, ale możliwe, że coś tu wnosi założenie filmu.

Aparat skonstruowano w sposób umożliwiający wymianę obiektywów na bazie gwintowanego łącza. Precyzja tutaj jest wyraźna, a sam proces zakładania i zdejmowania obiektywu zupełnie bezproblemowy. Standardowo aparat wyposażony jest w trzyelementowy obiektyw Stekinar Anastigmat f3.5/25mm. Zakres wyboru przysłony to: 3.5, 4, 5.6, 8, 11, 16. Nastawa wymaga dobrego wzroku. Musimy odpowiednią liczbę dopasować do małej czerwonej kropeczki z obu obiektywu. Uroczy dekielek zabezpiecza obiektyw przed uszkodzeniem.

Do dyspozycji mam w swoim wyposażeniu także teleobiektyw „Sun-Tele #40 for Steky” o ogniskowej 40mm i świetle 5.6. Możliwe nastawy przysłon to: 5.6, 8, 11 i 16. W przypadku tego elementu mamy do czynienia z pewną ciekawostką. W dolnej części korpusu znajduje się bowiem nieprzesuwny pierścień wyraźnie kojarzony z odległością. Ustawiony jest na odległość „feet” co zapewne odpowiada, jak już wspominałem wyżej, ostrzeniu w odległości ok. 4m (12 stóp). Pierścień jest zblokowany do korpusu trzema małymi śrubkami, ale skala jest pozostawiona: 3.5, 4, 5, 7, 10, 15, 30, nieskończoność. Trudno powiedzieć czy można odblokować pierścień regulacji ostrości i korzystać z możliwości ustawiania odległości ostrzenia, ale coś wokół tego tematu się działo. W moim zestawie teleobiektyw ma plastikowe, gwintowane zabezpieczenie u nasady obiektywu, ale nie ma dekielka.

Tył aparatu nie ma nic szczególnego poza okienkiem wizjera.

Aby załadować film musimy otworzyć górną pokrywę uwalniając ją z zaczepu. W środku znajdują się dwie metalowe kasetki osadzone w mechanizmie przesuwu filmu. Kasetki są rozbierane, wielokrotnego użycia. Na szpulę jednej z nich nawijamy film, który po zrobieniu zdjęcia jest transportowany do drugiej kasety. I tak, aż do końca filmu. Licznik zdjęć skalowany jest do liczby 24 co wg. producenta wymaga odcinka filmu o długości 50cm. Najczęściej jednak mogliśmy w kasecie zmieścić odcinek długości ok. 45cm co pozwalało wykonać 20 zdjęć. Rozmiar klatki zdjęcia wynosi 10x14mm.

Aparat Steky II to niewątpliwie fascynujący sprzęt będący namacalnym dowodem doskonałej precyzji mechanizmów produkowanych w Japonii. Sprzęt ma w tej chwili 73 lata i działa.

Źródła:
•   http://camera-wiki.org/wiki/Steky
•   http://www.mediajoy.com/en/cla_came/steky/index.html
•   http://www.subclub.org/shop/steky.htm
•   http://www.submin.com/16mm/manuals/steky/

Na sam koniec "ukryty" napis "Made in occupied Japan". Po II Wojnie Światowej Japonia była okupowana przez USA do 1950 roku.

Poniższe zdjęcia zostały wykonane na filmie Ilford FP4+ dociętym do 16mm ze standardowego filmu 135. Jak widać obszar kadru wchodził w perforację filmu. Trudno mi wytłumaczyć skąd na filmie wzięła się cała masa ciemnych drobinek? Z dużym prawdopodobieństwem pyłki pochodzą z kaset, które z upływem czasem zaczęły "pylić" zwłaszcza przez starzejące się uszczelnienia. Szokująca jest też nieostrość zdjęć wynikająca najprawdopodobniej z zabrudzonego wnętrza standardowego obiektywu Stekinar Anastigmat f3.5/25mm. Negatyw wywołany w ILFORD Perceptol.