To może aktualnie dość kuriozalne pytanie ale entuzjaści fotografii nigdy nie przestają eksperymentować, a także wracać do odległych technik i technologii. Jednym z tego tupu przykładów jest fotografia wielkoformatowa. Starych i bardzo starych aparatów tego typu jest bardzo dużo w różnych cenach i różnej kondycji. Ja osobiście uwielbiam takie powroty mimo, że obecnie fotografuję głownie aparatami cyfrowymi.
Jednym z aparatów wielkoformatowych jakie posiadam jest Vario z obiektywem Anastigmat PRIMA. Prosta konstrukcja jak na dzisiejsze czasy, ale jakże przełomowa jak na wiek aparatu (produkcja ok. 1920 - zatem ponad 100lat!). Był to aparat podróżny, składany dostosowany do błon formatu 9x12cm (a także płyt szklanych tego rozmiaru).
![](https://cdn.myportfolio.com/b27cbf650db61c75f8954e438bd4f453/3f32b2b9-6d21-4e5f-8231-b2bb86e3a31e_rw_1920.jpg?h=d68f8a282da8a7ab4c14b320a1572f93)
![](https://cdn.myportfolio.com/b27cbf650db61c75f8954e438bd4f453/d557fc17-907f-4e82-ab70-01fdfeffaa6b_rw_1920.jpg?h=f35421305af82b259f6a1a88633e4f0e)
O ile praca z płytami szklanymi była dość łatwa bo materiały te produkowane były w wersji ortochromatycznej (nieczułej na kolor czerwony) i mogliśmy operować zarówno w procesie zakładania do kasety jak i wywoływania w ciemni oświetlonej czerwonym kolorem, o tyle aktualnie klisze (arkusze cięte) w tego typu są praktycznie nie do kupienia - poza starymi zapasami przeterminowanych produktów.
Wobec tego jakakolwiek operacja z arkuszem (ładowanie do kasety jak i obróbka) muszą być realizowane w całkowitej ciemności. I tu mamy dylemat. Jak po wyjęciu arkusza z pudełka stwierdzić która strona jest światłoczuła?
Można próbować wyczuć to palcami ale zawsze skończy się to pozostawieniem odcisków na arkusiku i w cale nie gwarantuje poprawnego wyboru. Okazuje się jednak, że producent (w tym przypadku FOMA Bochemia) zadbał o odpowiednie oznakowanie. Na arkuszu musimy wyczuć małe, półkoliste zagłębienie w jednym z rogów.
Jeżeli ten znacznik znajduje się w prawym górnym rogu, lub w lewym dolnym, to mamy arkusz skierowany emulsją w naszą stronę i musimy arkusz tą stroną załadować do kasety tak, aby po umieszczeniu w korpusie aparatu i wyjęciu osłony, emulsja widziała obiektyw (a raczej obiektyw widział emulsję). Jak widać na zdjęciach obok strona światłoczuła jest jaśniejsza ale ta wiedza kompletnie nic nam nie daje w całkowitej ciemności. Można tez zauważyć, że nawet przy bardzo suchej skórze rąk (jak to jest u mnie) nie potrzeba wysiłku aby zostawić ślady na emulsji.
![Strona bez emulsji](https://cdn.myportfolio.com/b27cbf650db61c75f8954e438bd4f453/faee82db-be39-41f1-bbba-ec3d2ee4a4aa_rw_1920.jpg?h=f375f4a1f9c041fa4ad74402fec27482)
Strona bez emulsji
![Strona z emulsją światłoczułą](https://cdn.myportfolio.com/b27cbf650db61c75f8954e438bd4f453/fdad8628-e16f-40c5-821c-cd53edde76d8_rw_1920.jpg?h=5f216779b67a04b438fc871cdb1f1569)
Strona z emulsją światłoczułą
Trudno mi jednoznacznie określić czy takie znakowanie jest standardem w przypadku fotografii wielkoformatowej i czy zawsze znacznik w prawym górnym rogu gwarantuje poprawne rozpoznanie strony z emulsją światłoczułą. Niektórzy producenci (np. dawniej KODAK) umieszczali taki znacznik, ale w wersji nieco rozbudowanej o informację określającą także czułość filmu.
![Kasety 9x12](https://cdn.myportfolio.com/b27cbf650db61c75f8954e438bd4f453/cb880961-2e4d-4cad-9824-0bcc20fa5e1c_rw_1920.jpg?h=30f4fad1d434a671665abdd26e9010e2)
Kasety 9x12
![Kaseta z osadzonym materiałem negatywowym](https://cdn.myportfolio.com/b27cbf650db61c75f8954e438bd4f453/b0f5e38f-6a60-4801-888f-46f0ba4307b3_rw_1920.jpg?h=0ef02c3e93b51d5d3cd8b1ed33cff995)